Paraben Nedir? Neden Paraben İçermeyen Ürünler Kullanılmalıdır?

Paraben Nedir?

“Paraben ne demek?” sorusu sıklıkla merak edilir. Paraben, günlük hayatta kullanılan pek çok üründe karşılaşılan bir maddedir. Paraben, antimikrobiyal olması sebebiyle küf ve zararlı bakterileri önlediği için çoğu üründe koruyucu olarak kullanılır. Paraben içeren ürünlerin bu koruyucu özelliğinden dolayı dayanma gücü artar ve genellikle ürünlerde raf ömrünün uzun olması için kullanılır. Çünkü paraben içeren ürünler, parabensiz ürünlere göre çok daha uzun süre dayanabilir. (3) 

Paraben içeren ürünlerin paketlerindeki etiketin içerik kısmında paraben içerip içermediği belirtilir. Son zamanlarda yapılan araştırmalara göre parabenin bazı zararlı etkileri ortaya çıkmıştır. Bu yüzden parabensiz ürünler, paraben içermeyen ürünleri tercih etmek isteyenler için alternatif olarak üretilmiştir. Parabensiz ürün kullanmak isteyen kişiler paraben içerip içermediğini ürünün etiketinde görebilirler.

Paraben Çeşitleri Nelerdir?

Paraben genellikle tek bir isimle bilinse de diğer isimlerinden birisi para-hidroksibenzoik asitin esterleri olarak ifade edilebilir. Bunun yanında parabenin kimyasal olarak birkaç çeşidi vardır. Bunlar; metil paraben, propil paraben, bütil paraben ve eti parabendir. Parabenin diğer çeşitlerinin etkileri birbirine benzer olsa da bazı açılardan farklı özellik gösterebilirler. Bu açıdan bir üründe paraben kullanılacak ise ürünün içeriğine göre kullanılacak paraben çeşidi tercih edilir. Paraben free ürünlerin tam anlamıyla parabensiz olarak ifade edilebilmesi için hiçbir paraben çeşidinin üründe bulunmaması gerekir. Paraben çeşitleri detaylarıyla birlikte şu şekilde sıralanabilir:

Metil Paraben (E218):

Metil paraben daha çok antimikrobiyal özelliğinden dolayı tercih edilir. Yapılan bir araştırmada kullanılan metil parabenin üreme sisteminde etkisi araştırılmış, toksisite gösteren bu paraben çeşidinin östrojen benzeri aktivite gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Buradan yapılan çıkarıma göre metil paraben östrojen benzeri etki göstererek üreme sistemini etkileyebilir. (3)

Propil Paraben (E216):

Küf oluşumuna karşı propil paraben kullanılabilir. Propil parabenin hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalara göre, propil parabenin sperm üretimi ve düşük testosteron düzeyine neden olduğu tespit edilmiştir. (3)

Etil Paraben (E214):

Bu paraben çeşidi, beyaz toz formunda bulunur ve genellikle koruyucu olarak kullanılır. Metil parabene benzer olarak üreme sistemindeki yumurta üretimi üzerinde etkileri gözlemlenmiştir. (3)

Neden Paraben İçermeyen Ürünler Kullanılmalıdır?

Kişi parabene maruz kaldığında paraben, deriden emilerek veya sindirim sistemi yoluyla vücuda geçebilir. Vücuda geçen paraben hormonlarda, idrarda hatta anne sütünde görülebilir. Ancak parabene ne kadar ve/veya ne kadar süre maruz kalındığı, paraben zararlı etkileri değerlendirilmesi konusunda önemlidir. Olası zararlı etkilerle parabene çok sık ve fazla miktarda maruz kalındığında karşılaşabileceği unutulmamalıdır. (1) Parabenin bazı etkileri şöyle sıralanabilir:

• Paraben cilt ile temas ettiğinde uzun vadede cildi tahriş ederek kızarıklık ve deri döküntülerine sebep olabilir. Daha da uzun süre parabene maruz kalındığında ise genellikle kullanılan cilt dokusunda egzamaya neden olabilir. (3)
• Yapılan araştırmalara göre memedeki kanserli dokularda paraben gözlemlenmiştir. Bu durum ile genellikle koltuk altı roll on, deodorant, stickte paraben içeren ürünler kullanıldığında karşılaşılabilir. (3)
• Paraben, endokrin sistemi etkilemesi ile bilinirken özellikle östrojene benzer etki gösterebilir. Bunun yanında testesteronu da etkileyerek erkek üreme sistemindeki sperm sayısını ve kalitesini etkileyebilir. (2,3)
• Paraben içeren bir ürün kullanıldığında, anne sütü ve idrarda bu maddeye rastlanabilir. Bebekler, yalnızca bakım ürünlerinden değil anne sütünden geçtiğinde de paraben ile karşılaşabilirler. (3)
• Yine bebek ve çocuklarda, özellikle derileri ve dokuları daha hassas olduğundan paraben içeren ürünlere uzun süre ve aşırı maruz kalındığında gelişimsel bozukluklar görülebilir. Paraben, bebek ve çocuklarda bağışıklık sistemini de etkileyebilir.
• Yapılan araştırmalarda paraben, güneşe karşı hassasiyet oluşturabilir. Bu bağlamda güneşten gelen UV (ultraviyole) ışınlarından görülebilecek zarar, parabenli bir ürün kullanıldığında daha da artabilir.
• Kozmetiklerdeki paraben, uzun vadede cilt hücrelerine zarar verebilir. Bu yüzden deride oluşan bozulmalar nedeniyle paraben erken yaşlanmaya sebep olabilir.

Parabenin olası zararları sebebiyle sıkça kullanılan ürünlerde parabensiz ürünler alternatif olarak tercih edilebilir. Bu açıdan pek çok şirket paraben içeren ürünlerin yanında parabensiz ürünler de üretmektedir. Parabensiz ürünlerin etiketlerinde “Paraben içermez” ya da “ Paraben free” gibi ibareler yer alır. Parabensiz ürün kullanmak isteyen kişiler kullandıkları ürünlerin etiketlerinde paraben içermez veya paraben free yazısını kontrol edebilirler.

Paraben Vücuttan Nasıl Atılır?

Paraben içeren ürünler, gıdalar veya ilaçlar günlük hayatta sıklıkla kullanıldığında paraben, deriden veya beslenme ile vücuda alınabilir. Deri yoluyla alınan parabenler karaciğerde metabolize edilip idrar ve safra yoluyla atılır. Ağız yolu ile alınanlar ise yine karaciğerde metabolize edilir ve idrarla atılırlar. (6) 

Parabenin büyük bir kısmı vücuttan idrar ve safra yoluyla atıldığı bilinirken yapılan bir çalışma metabolize edilmemiş parabene seminal sıvıda, kanserli dokularda, plasentada rastlanmıştır. Buradan hareketle parabenin vücutta birikebileceği sonucuna varılmıştır. (6)

NOT: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça:

1- https://dergipark.org.tr
2- http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr
3- https://dergipark.org.tr
4- https://www.webmd.com
5- https://www.mayoclinic.org
6- https://earsiv.anadolu.edu.tr